Κάμερες σε δημόσιους χώρους: Τι αλλαγές φέρνει το νέο Προεδρικό Διάταγμα

Πρώτη δημοσίευση: www.taxheaven.gr
Ημερομηνία πρώτης δημοσίευσης: 19/11/2020

Αιμίλιος Κορωναίος
Δικηγόρος παρ’ Αρείω Πάγω
LL.M. (Aberdeen), ΜΔΕ (Αθήνα)

Πριν από 2 σχεδόν μήνες, μια πολύχρονη εκκρεμότητα στο πεδίο της προστασίας προσωπικών δεδομένων στη Χώρα μας έλαβε τέλος. Η ελληνική πολιτεία προχώρησε στην τοποθέτηση της σημαντικότερης ίσως ψηφίδας στο ψηφιδωτό του ρυθμιστικού πλαισίου για τη χρήση συστημάτων επιτήρησης με τη λήψη ή καταγραφή ήχου ή εικόνας σε δημόσιους χώρους. Το Προεδρικό Διάταγμα 75/2020, που δημοσιεύθηκε τον Σεπτέμβριο, εκδοθέν κατ’ εξουσιοδότηση του Ν. 3917/2011, αποτελεί είδηση. Είναι χρήσιμο, λοιπόν, για τους πολίτες να έχουν καταρχάς γνώση 10 βασικών σημείων του νέου πλαισίου, το οποίο καθορίζει το πώς, πού και πότε επιτρέπεται αυτοί να επιτηρούνται με συστήματα επιτήρησης, σύμφωνα με τα προαναφερθέντα νομοθετικά κείμενα.

1. Ποιοι είναι δημόσιοι χώροι, όπου μπορεί να γίνει χρήση συστημάτων επιτήρησης;
Ως δημόσιοι χώροι νοούνται: α) οι προοριζόμενοι για κοινή χρήση κατά την κείμενη νομοθεσία και τα σχέδια πόλεων, β) οι ελεύθερα προσβάσιμοι σε απροσδιόριστο αριθμό προσώπων ανοικτοί χώροι, περιφραγμένοι ή μη, που τίθενται σε κοινή χρήση με νόμιμο τρόπο, γ) οι σταθμοί διακίνησης επιβατών με μέσα μαζικής μεταφοράς (άρθρο 14 παρ. 3 Ν. 3917/2011).
Η εγκατάσταση και λειτουργία συστημάτων επιτήρησης περιορίζεται στον συγκεκριμένο δημόσιο χώρο, για τον οποίο κρίνεται απαραίτητη η επιτήρηση, ενώ δεν λαμβάνεται εικόνα από μη δημόσιους χώρους ή εσωτερικό κατοικιών (άρθρο 5 παρ. 2 Π.Δ.75/2020).

2. Ποιος μπορεί να χρησιμοποιεί συστήματα επιτήρησης σε δημόσιους χώρους;
Η εγκατάσταση και λειτουργία συστημάτων επιτήρησης σε δημόσιους χώρους γίνεται μόνο από κρατικές αρχές (άρθρο 14 παρ. 2 Ν. 3917/2011). Αυτές οι δημόσιες αρχές μπορεί να είναι ιδίως η Ελληνική Αστυνομία, το Πυροσβεστικό Σώμα και το Λιμενικό Σώμα – Ελληνική Ακτοφυλακή (άρθρο 4 Π.Δ.75/2020).

3. Για ποιους σκοπούς επιτρέπεται η χρήση συστημάτων επιτήρησης;
Η εγκατάσταση και λειτουργία συστημάτων επιτήρησης σε δημόσιους χώρους επιτρέπεται μόνο για: α) την αποτροπή και καταστολή συγκεκριμένων αξιόποινων πράξεων, όπως εγκλημάτων βίας, εμπορίας ναρκωτικών κ.α., β) τη διαχείριση της κυκλοφορίας, τη ρύθμιση της κυκλοφορίας οχημάτων, καθώς και την πρόληψη και διαχείριση τροχαίων ατυχημάτων (άρθρο 14 παρ. 1 Ν. 3917/2011 και άρθρο 3 Π.Δ.75/2020).

4. Πότε επιτρέπεται η χρήση συστημάτων επιτήρησης;
Η εγκατάσταση και λειτουργία συστημάτων επιτήρησης σε δημόσιους χώρους επιτρέπεται μόνο στο μέτρο που είναι απαραίτητο και όταν οι επιδιωκόμενοι προαναφερθέντες σκοποί δεν μπορούν να επιτευχθούν εξίσου αποτελεσματικά με άλλα ηπιότερα μέσα. Ειδικά για την εγκατάσταση και λειτουργία συστημάτων επιτήρησης για την πρόληψη ή καταστολή εγκλημάτων απαιτείται να συντρέχουν επαρκείς ενδείξεις ότι τελούνται ή πρόκειται να τελεσθούν στο συγκεκριμένο χώρο τα ειδικά προβλεπόμενα αδικήματα (άρθρο 5 παρ. 1 Π.Δ.75/2020). Για τα φορητά συστήματα επιτήρησης προβλέπεται ότι η λειτουργία τους επιτρέπεται μόνο σε περιπτώσεις που υπάρχει άμεσος σοβαρός κίνδυνος τέλεσης των ειδικά προβλεπόμενων αξιόποινων πράξεων (άρθρο 5 παρ. 3 Π.Δ.75/2020).

5. Πώς εγκαθίστανται και τίθενται σε λειτουργία συστήματα επιτήρησης;
Η εγκατάσταση και η λειτουργία συστημάτων επιτήρησης σε δημόσιους χώρους λαμβάνει χώρα ύστερα από αντίστοιχες αποφάσεις της εκάστοτε δημόσιας αρχής. Η απόφαση λειτουργίας του συστήματος επιτήρησης κοινοποιείται με κάθε πρόσφορο μέσο και ιδίως με πινακίδες, καθώς και ανάρτηση σε ιστοσελίδα, στην οποία η εκάστοτε δημόσια αρχή δημοσιεύει τα απαραίτητα για την ενημέρωση στοιχεία (άρθρο 12 παρ. 1 και 2 Π.Δ.75/2020).

6. Τι κάμερες μπορούν να διαθέτουν τα συστήματα επιτήρησης;
Τα συστήματα επιτήρησης μπορούν να διαθέτουν σταθερές, περιστρεφόμενες ή κινητές κάμερες, προσαρμοσμένες σε σταθερές βάσεις ή φορητές, μεταφερόμενες από οχήματα κάθε είδους, δηλαδή εδάφους, θαλάσσης ή αέρος, επανδρωμένα ή μη, ή από φυσικά πρόσωπα (άρθρο 2 Π.Δ.75/2020).

7. Ποιο είναι το χρονικό διάστημα τήρησης των δεδομένων που συλλέγονται με τη χρήση συστημάτων επιτήρησης;
Τα δεδομένα τηρούνται κατά κανόνα για μέγιστο χρονικό διάστημα 15 ημερών από τη συλλογή τους, εκτός αν η διατήρηση είναι απαραίτητη για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα με σκοπό τη διερεύνηση αξιόποινων πράξεων (άρθρο 8 παρ. 1 Π.Δ.75/2020).

8. Ποιοι μπορεί να είναι οι αποδέκτες των δεδομένων που συλλέγονται με τη χρήση συστημάτων επιτήρησης;
Αποδέκτες των δεδομένων μπορεί να είναι οι αρμόδιες για κάθε σκοπό δικαστικές, εισαγγελικές ή διοικητικές αρχές. Επίσης υπό προϋποθέσεις, προς το σκοπό απόδειξης αξιόποινης πράξης, τα δεδομένα μπορούν να διαβιβάζονται στο θύμα ή στο φερόμενο δράστη μιας πράξης (άρθρο 9 παρ. 1 Π.Δ.75/2020).

9. Ποια είναι τα δικαιώματα των πολιτών;
Οι πολίτες απολαμβάνουν όλα τα δικαιώματα που προβλέπει ο Γενικός Κανονισμός Προστασίας Δεδομένων, γνωστός ως GDPR, και ο εφαρμοστικός Ν. 4624/2019 (άρθρο 10 παρ. 1 Π.Δ.75/2020), ανάλογα με το ποιες επιμέρους ρυθμίσεις καλούνται σε εφαρμογή. Σε κάθε περίπτωση υπάρχει υποχρέωση ενημέρωσης του κοινού ότι πρόκειται να εισέλθει σε χώρο που εμπίπτει στην εμβέλεια εγκατεστημένων ή φορητών συστημάτων επιτήρησης, ιδίως με ανάρτηση σε εμφανές μέρος ευδιάκριτων πινακίδων (άρθρο 10 παρ. 2 Π.Δ.75/2020).

10. Τι προβλέπεται ειδικά για τη χρήση συστημάτων επιτήρησης σε δημόσιες υπαίθριες συναθροίσεις;
Η εγκατάσταση και λειτουργία συστημάτων επιτήρησης, σταθερών, περιστρεφόμενων ή κινητών, σε χώρους και κατά τη διάρκεια πραγματοποίησης δημόσιας υπαίθριας συνάθροισης, είναι επιτρεπτή υπό προϋποθέσεις, με ειδική αιτιολογημένη απόφαση της εκάστοτε δημόσιας αρχής (άρθρο 6 παρ. 1 Π.Δ.75/2020). Στην περίπτωση αυτή προβλέπεται ταχύτατη καταστροφή των δεδομένων που έχουν συλλεγεί, δηλαδή κατά κανόνα εντός 48 ωρών από τη λήξη της συνάθροισης (άρθρο 6 παρ. 3 Π.Δ.75/2020).

Κλείνοντας, σε συμπλήρωση των ως άνω δέκα σημείων, οι πολίτες οφείλουν να γνωρίζουν ότι το ρυθμιστικό πλαίσιο που διαμορφώνεται μετά τη δημοσίευση του νέου Π.Δ.75/2020, παρά τις όποιες αδυναμίες του, περιέχει σειρά διαδικαστικών και ουσιαστικών εγγυήσεων με βάθος, για τη διασφάλιση του δικαιώματος προστασίας των προσωπικών δεδομένων τους. Ευκταία είναι, λοιπόν, η δημοσίευση από την πολιτεία σχετικού ενημερωτικού κειμένου για τις νέες ρυθμίσεις, με σαφή και απλή διατύπωση, για να γίνει ένα μεγάλο βήμα προς την κατεύθυνση πλήρους ενημέρωσης όλων των ενδιαφερομένων.